LATERALIZACJA - JAKI MA WPŁYW NA ROZWÓJ DZIECKA

Lateralizacja (stronność ciała) oznacza większą sprawność jednej strony ciała od drugiej, która nie ogranicza się wyłącznie do pracy rąk, choć najwyraźniej zaznacza się właśnie w czynnościach manualnych. Nie zjawia się od razu w postaci gotowej, lecz kształtuje się stopniowa wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka.

Lateralizacja, tj. stronność półkulowa mózgu może być:

a)     jednorodna (prawo lub lewostronna), jest to norma rozwojowa
b)    skrzyżowana - gdy co najmniej jeden z organów ciała człowieka jest zdominowany po stronie przeciwnej niż pozostałe, np. prawe oko i noga, a lewa ręka
c)     nieustalona – może być słaba lub silna.

Mocna (silna), gdy obie strony ciała (ręce, nogi...) są równie sprawne i nie powodują problemów w realizacji wielu czynności oraz w orientacji przestrzennej. Słaba, gdy takie problemy są i to znaczne.

Lateralizacja powiązana jest z:

• motoryką wielką (ruch w przestrzeni)
• motoryką małą (manualność)
• orientacją przestrzenną
• koordynacją wzrokowo-ruchową
• percepcją wzrokową
• myśleniem czasowo-przestrzennym opartym na pojęciach typu: wczoraj, wcześniej, następnie, kolejny, ostatni itp.

 

Ogólnie można stwierdzić, że lateralizacja powiązana jest z rozwojem kinestetyczno-ruchowym. Jest to powiązanie wrażeń, spostrzeżeń wzrokowo-słuchowych z motoryką, tj. ruchem i tworzenie na tej podstawie związków ruchowo-słuchowo-wzrokowych.

         W terapii dzieci o zaburzonej lateralizacji potrzeba zatem wielu połączeń między analizatorami, wielu zależności percepcyjno-motorycznych i współpracy wielu struktur mózgowych.
 
 Skutki edukacyjne i rozwojowe zaburzeń lateralizacji

• trudności w określaniu (identyfikowaniu) osi i schematu ciała (nie wie, gdzie prawa a gdzie lewa strona),
• obniżone tempo pracy,
• mała dynamika ruchu (mała aktywność ruchowa),
• mała precyzja ruchu,
• niezręczność (głównie ręczna),
• brak melodii kinetycznej (płynność ruchu),
• obniżony poziom graficzny,
• obniżony poziom sprawności manualnej,
• słaba koordynacja ruchów (rąk),
• brak swobody ruchu,
• nadmierne napięcie (tonus) mięśni ręki,
• brak automatyzacji ruchów (harmonia ruchu oraz kolejność – etapy ruchu),
• wzmożona męczliwość rąk,
• słaba koncentracja uwagi na ruchu,
• słaba pamięć ruchu (motoryczna),
• nadwrażliwość emocjonalna,
• słaba orientacja przestrzenna,
• trudności w rozumieniu i posługiwaniu się pojęciami czasowo-przestrzennymi,
• trudności w pisaniu:
  • inwersja dynamiczna (zmiana kolejności liter w wyrazach, wyrazów w zdaniu) i statyczna (mylenie liter o optycznie podobnych kształtach, a o innym położeniu i kierunku),
  • pismo lustrzane,
  • opuszczanie linijek.

• trudności w czytaniu:
  • przestawianie liter i cząstek wyrazowych,
  • zmiana kolejności liter, sylab, wyrazów,
  • opuszczanie całej linijki tekstu,
  • wolne tempo czytania.

 

Ćwiczenia dla dzieci z zaburzoną lateralizacją

1. Orientacja w schemacie własnego ciała

• wskazywanie lewej i prawej strony ciała:
  - zabawy ruchowe związane z pokazywaniem lewej ręki, prawej ręki, lewej nogi, prawej nogi,
  - dotykanie naprzemienne: lewy łokieć, prawe kolano, prawy łokieć lewe kolano, prawa dłoń, lewa stopa, lewa dłoń prawa stopa, chwytanie prawą ręką lewego ucha i odwrotnie,
• ćwiczenia równoważne:
  - chodzenie po równoważni prostej, pochyłej ( plac zabaw),
  - chodzenie po liniach prostych, krzywych, łamanych,
  - chwytanie piłki raz lewą, raz prawą ręką,
• rytm
  - rytmy jednostronne wybijamy stały wzorzec rytmu, w którym wszystkie uderzenia są równej długości i wykonywane w równych odstępach czasu jedną ręką, nogą, następnie zmiana) – dziecko powtarza,
  - rytmy obustronne:
  - wybijanie rytmów obu rękami, obu nogami itp.
  Wzór (P – prawa L – lewa)

P-L - P-L
P-P-P - L-L-P-P

L-L-P - P-L-L

Gdy opanowane zostały zasady regularne, możemy zademonstrować ruchy nieregularne. Zmierzamy do tego, aby dziecko uogólniało rytm wszystkich rodzajów czynności ciała:
- wybijanie rytmu nogami o podłogę,
- wystukiwanie na bębenku.
- wybijanie rytmu prawą ręką , prawą nogą, lewą ręką , lewą nogą, prawą ręką, lewą nogą, lewą ręką , lewą nogą.

2. Percepcja wzrokowa  

• składanie obrazka z części – puzzle,
• wyodrębnianie różnic między podobnymi obrazkami,
• zabawy, typu: co się zmieniło na stole- układamy kilka przedmiotów. Dziecko ma zapamiętać ich kolejność i sposób ułożenia. Odwraca się, zmieniamy ułożenie,
• wybieranie, dobieranie identycznych obrazków,
• odtwarzanie dwuwymiarowych geometrycznych układów przestrzennych na podstawie modelu:
  - dz. układa figury geometryczne według modelu, następnie przykleja je na papierze,
  - układa figury z zapał3k, patyczków, modeluje z plasteliny,
• odtwarzanie trójwymiarowych układów przestrzennych na podstawie modelu:
  - bardziej złożone konstrukcje z klocków itp.
• odwzorowywanie i komponowanie wzorów.

3. Koordynacja wzrokowo – ruchowa

• kreślenie kształtów graficznych w powietrzu,
• malowanie kształtów graficznych pędzlem na dużych arkuszach papieru,
• wypełnianie pędzlem i farbą konturów,
• rysowanie, odrysowywanie, kalkowanie,
• kreślenie kształtów graficznych za pomocą kreski:
  - łączenie punktów,
  - dokończenie schematu graficznego wzoru,
• zabawy typu loteryjki, nakładanki, układanki,
• rysowanie symboli graficznych wg wzoru,
• obserwacja śladu rysunku, obrazu graficznego,
• malowanie palcami,
• kreślenie ruchów kolistych w powietrzu: koła, leniwe ósemki raz prawą ręką, raz lewą,
• linie poziome, pionowe i ukośne,
• rysowanie figur geometrycznych:
  - omówienie wyglądu figury, odrysowywanie, kalkowanie, po śladzie, łączenie kropek, rysowanie samodzielne wg wzoru, z pamięci,
• podobne czynności wykonujemy z literami.

BIBLIOGRAFIA

• Bogdanowicz M., Leworęczność u dzieci, WSiP, Warszawa 1989.
• DzieciRosna.pl  

Opracowała mgr Anna Łojas